خنیا(موسیقی)وپایکوبی،بازندگی مردم آران(سرزمینی که به نادرست جمهوری آذربایجان خوانده می شود.)بسیار در آمیخته است و کمتر روزی را بدون آنها سپری می کنند.در این باره،رانندهء مینی بوس اهل اصلاندوز یادبودی(خاطره ای)برایم گفته بود که به یادم آمد.وی گفت:در سال 1370 و در زمان جنگ ارمنستان و آران بر سر قره باغ ،شمار بسیاری از جنگ زدگان آرانی،ازترس نیروهای ارمنی،از رود ارس گذشته بودند وزمان کوتاهی،در چادر های اهدایی ایران در دشت مغان ماندند وپسان، با هماهنگی ایران با گردانندگان آران،آنان را با خودرو های مینی بوس ، به آران فرستادند. دسته ای از آن جنگ زدگان آواره را هم، من بایستی با مینی بوسم به باکو می بردم . همینکه ، مینی بوس از نزدیک اصلاندوز راه افتاد ، چندتایی از سرنشینان(در آران به مسافر سرنشین می گویند!) از درون بسته هایشان ، نی و ویولون و ساز های دیگر در آورده و با همراهی خواننده ای ، آغاز به نواختن کردند و چند تایی هم در میانهء مینی بوس به پایکوبی پرداختند و تا نزدیکی باکو ، با برشهایی کوتاه ، زمان را به همین شیوه سپری کردند .
از آنجا که خنیای آرانی ، درست همان خنیای ایرانی است(به جزازدستگاههای خنیای اروپایی که ازترکیه وبانام خنیای ترکی بدانجادرآمده است!!) آوازهای ایرانی،بسیاربرجان ودل مردم آران می نشیند.ازسالهایی پیش،شماری ازخوانندگان آرانی،باروخوانی(کپی کردن)آوازهای خوانندگان ایرانی،همان دستگاه خنیارابرای آوازهای ترکی قفقازی به کاربرده بودند.برای نمونه،بال اوغلان اشرف اف آواز”پارسال بهاردسته جمعی رفته بودیم زیارت”ویوسف مصطفایف آواز”بیاتاقدرعشقوبدونیم”رابه همین شیوه روخوانی کرده بودند.
اما،رویداد فرخنده دیگر،این است که شماری ازخوانندگان آرانی ،همان آوازهای فارسی رادرهمان دستگاه خنیا می خوانند(درزبانزد،روخوانی کپی می کنند.)که باپیشوازچشمگیروگسترده آرانیان روبروشده است.برای نمونه،خوانندگانی همچون بال اوغلان اشرف اف،محبت کاظم اف،نازپری دوست علی اوا،کونول کریم ا وا،آی بنیزهاشم اوا،…آوازهایی چندرابدین شیوه خوانده اند.
بدینگونه،باآنکه ازسالهایی چند،فضای سردی درمیان دوکشورسایه افکنده ودستگاههای فرهنگی ایران،کنش چندانی درآران ندارند،خنیای نوازشگروپرتوان ایرانی،درقفقاز،آرام وبی صدابه پیش می خزد ویک به یک،دلهای آرانیان را می ربایدواندک اندک،جای ازدست رفته رابرای زبان شکرین پارسی باز می گشاید.%
شانزدهم مهرماه 1396 دکترداریوش افروز اردبیلی